In een tijd waarin de Tea Party schijnbaar de drijvende kracht in het Amerikaanse politieke proces is, waarin de PVV een soortgelijke rol aanneemt in Nederland en nu zelfs Duitsland op zoek gaat naar zijn eigen Wilders lijkt het westen in een algemene crisis te verkeren die verder gaat dan alleen "de derde depressie". Economische problemen worden vaak aangewezen als voedingsbodem voor de opkomst van dit soort bewegingen, maar er is hier sprake van een veel dieperliggende problematiek: het westen lijkt zijn dominante rol veel sneller te verliezen dan enkele jaren geleden voor mogelijk werd gehouden. Het daarmee gepaarde politieke onbehagen en de economische problemen leiden tot een identiteitscrisis in onze maatschappij. Al deze problemen lijken op hun beurt weer te leiden tot een crisis van de democratie.
In het huidige nummer van Foreign Affairs staat een mooi artikel over de toekomst bezien vanuit de jaren '90. De val van de muur leidde vanzelfsprekend een nieuw tijdperk in. Hoe dat tijdperk eruit zou gaan zien, daar verschilden de meningen nogal over. Francis Fukuyama, Samuel Huntington en John Mearscheimer waren dominante iconen van verschillende visies over welke wending de geschiedenis zou nemen. 'Conflict and cooperation' van Richard K. Betts is een mooi retrospectief hoe het deze visies is vergaan.
Volgens Fukuyama zou de geschiedenis ten einde komen, in een berucht artikel stelde hij dat de parlementaire democratie het eindpunt was van de menselijke politieke ontwikkeling. Zo ontstaan er twee werelden. De post-historische wereld van de parlementaire democratie en de wereld waarin de geschiedenis nog in volle gang is, met al zijn conflicten en oorlogen. Een van de uitgangspunten van zijn artikel is dat de mens gedreven wordt door het streven naar erkenning. Dat streven zou er uiteindelijk toe kunnen leiden dat ook in het westen de geschiedenis weer aanvangt:
“The end of history will be a very sad time. The struggle for recognition, the willingness to risk one's life for a purely abstract goal, the worldwide ideological struggle that called forth daring, courage, imagination, and idealism, will be replaced by economic calculation, the endless solving of technical problems, environmental concerns, and the satisfaction of sophisticated consumer demands. In the post-historical period there will be neither art nor philosophy, just the perpetual caretaking of the museum of human history. I can feel in myself, and see in others around me, a powerful nostalgia for the time when history existed. Such nostalgia, in fact, will continue to fuel competition and conflict even in the post-historical world for some time to come. Even though I recognize its inevitability, I have the most ambivalent feelings for the civilization that has been created in Europe since 1945, with its north Atlantic and Asian offshoots. Perhaps this very prospect of centuries of boredom at the end of history will serve to get history started once again.”
De laatste zin is essentieel en kan wel eens eerder gebeuren dan Fukuyama toentertijd had voorzien. De decadentie, het vervelen en het gebrek aan uitdaging zie je misschien wel terug in enkele discussies die zich de afgelopen weken in het NRC afspeelden.
Ten eerste een artikel over het Nederlands onderwijs in vergelijking met het Engels onderwijs,'In Cambridge zijn ze slimmer dan hier'. Lijkt mij een redelijk open deur en zijn vergelijking is ook niet helemaal terecht. Als je naar andere universiteiten gaat in Groot-Brittannië dan zijn ze juist heel vergelijkbaar met die van Nederland. Het punt is echter dat onze jeugd ongedisciplineerd, week en decadent is en dat ze weer orde, tucht en discipline moet worden bijgebracht.
Naar aanleiding van de bezuinigingen op de cultuuruitgaven is er ook een hele discussie losgebarsten over wat cultuur nu precies is en het nut van cultuur. In 'Dit pulpprogramma vind ik leuker. Maakt dat mij een barbaar?' maakt 'aspirant-lid van de elite' Arjan van Veelen een vergelijking tussen Chersonisos van RTL4 en Senneroog van de VPRO. Nu moet ik zeggen dat ik met beide eilanden niets heb, maar het artikel maakte in ieder geval een interessante discussie los: een column van Bas Heijne en twee ingezonden brieven. Ook in deze discussie lijkt mee te spelen dat onze beschaving een lege huls is geworden en dat we ons wentelen in een overdaad aan decadentie.
Misschien van serieuzere aard zijn de politieke aardverschuivingen die zich in het westen voltrekken. Supermacht Amerika dreigt volkomen stuurloos te worden na de voor president Obama desastreus verlopen verkiezingen. Volgens historicus Simon Schama (in de pdf bijlage) zal Obama uiteindelijk wel aan het langste eind trekken. Dat lijkt me een uitstekend verdedigbare stelling. Dat doet helaas niets aan af het feit dat de Verenigde Staten steeds meer onbestuurbaar dreigen te worden, ook op de langere termijn, en in een ideologische variant van de Eerste Wereldoorlog terecht zijn gekomen. H.J.A. Hofland stelt in zijn laatste column terecht dat de VS in een geweldloze burgeroorlog zijn beland. De VS heeft een geschiedenis van dit soort rechtse populistische hysterie: de agitatie tegen Roosevelt's New Deal , de 'Red Scare' in de jaren '50, de impeachment procedure tegen president Clinton, maar zo slecht als nu stonden de VS er sinds de jaren '30 niet meer voor. Een levensgevaarlijke situatie, ook voor Europa en Nederland.
Als Fukuyama het over erkenning en decadentie heeft dan zijn de zeloten van de 'Tea Party' daarvan het beste voorbeeld. In het gehele westen lijkt er in een bepaalde moeheid te zijn met ons politieke systeem. De hang naar simpele oplossingen (en een bijbehorend politiek systeem?) worden steeds populairder. Wat dat betreft is de geest van de jaren '30, ondanks de grote verschillen, wel degelijk onder ons. Democratieën zijn echter wel robuuste systemen die veel klappen kunnen opvangen, zeker in vergelijking met de jaren '30. Wat dat betreft zouden toekomstige historici Fukuyama wel eens gelijk kunnen geven als ze over 100 jaar een geschiedenis schrijven over de roerige jaren '10.
Veel leesplezier in ieder geval en volgende keer meer over Huntington en Mearscheimer.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten