Lectuur voor het slapengaan VI

Samuel Huntington leek na de smeulende puinhopen van de Twin Towers gelijk te krijgen met zijn 'Clash of Civilizations' Zijn artikel verscheen halverwege de jaren '90 en werd onder andere als kritiek gezien op de optimistische visie van Fukuyama. Huntington's visie was inderdaad beduidend pessimistischer dan de liberale zegetocht en het einde van de geschiedenis. Net zoals Fukuyama werkte hij zijn ideeen verder uit in een gelijknamig en even invloedrijk boek.

Huntington schetste een wereld waarin acht dominante culturen de belangrijkste factoren van betekenis waren. Vanuit dat perspectief kon de wereld(geschiedenis) worden beschreven. Het Westen zou de wereld nog een tijdje domineren, maar relatief gezien was het verval al ingezet. 'Clash' klonk en klinkt nogal omineus en het was natuurlijk ook geen vrolijke boodschap. Daarbovenop leek hij na 9-11, voor de niet- geinformeerden, ook gelijk te krijgen. Maar zoals Richard Betts (van het originele foreign affairs artikel) terecht stelt:

"Many misread Huntington's initial article as a xenophobic call to arms for the West against "the rest." The later book made clear that his aim was quite the opposite: to prevent the growing clash of civilizations from becoming a war of civilizations. He called for humility instead of hubris, writing, "Western belief in the universality of Western culture suffers three problems: it is false; it is immoral; and it is dangerous." Spreading Western values does not promote peace but provokes resistance: (...) The wiser alternative, he argued, is to accept that "the security of the world requires acceptance of global multiculturality."

Hij is dus nogal eens verkeerd begrepen en geïnterpreteerd. Dat het Westen, de VS voorop, een toontje lager moeten zingen is voor velen nog steeds geen welkome boodschap. Vooral de vaststelling dat het universalisme niet klopt en hypocriet is wordt weer eens bevestigd door de ontboezemingen die in de recente wikileaks documenten te vinden zijn.

Lectuur voor het slapengaan V

In een tijd waarin de Tea Party schijnbaar de drijvende kracht in het Amerikaanse politieke proces is, waarin de PVV een soortgelijke rol aanneemt in Nederland en nu zelfs Duitsland op zoek gaat naar zijn eigen Wilders lijkt het westen in een algemene crisis te verkeren die verder gaat dan alleen "de derde depressie". Economische problemen worden vaak aangewezen als voedingsbodem voor de opkomst van dit soort bewegingen, maar er is hier sprake van een veel dieperliggende problematiek: het westen lijkt zijn dominante rol veel sneller te verliezen dan enkele jaren geleden voor mogelijk werd gehouden. Het daarmee gepaarde politieke onbehagen en de economische problemen leiden tot een identiteitscrisis in onze maatschappij. Al deze problemen lijken op hun beurt weer te leiden tot een crisis van de democratie.

In het huidige nummer van Foreign Affairs staat een mooi artikel over de toekomst bezien vanuit de jaren '90. De val van de muur leidde vanzelfsprekend een nieuw tijdperk in. Hoe dat tijdperk eruit zou gaan zien, daar verschilden de meningen nogal over. Francis Fukuyama, Samuel Huntington en John Mearscheimer waren dominante iconen van verschillende visies over welke wending de geschiedenis zou nemen. 'Conflict and cooperation' van Richard K. Betts is een mooi retrospectief hoe het deze visies is vergaan.